HISTORIA/G
RÓJECKI OŚRODEK KULTURY
9
ŻYCIE GRÓJCA
|
STYCZEŃ 2019
C
zesław Olszewski, wybitny
fotograf architektury, był sy-
nem Hilarego Pawła Olszew-
skiego (1861-1914) – urzędnika sta-
rostwa w Grójcu oraz Władysławy
z Morchnerów Olszewskiej (1863-
1944), bratem Juliusza Tadeusza Ol-
szewskiego, burmistrza Grójca w la-
tach 1934-39. Urodził się 19 czerw-
ca 1894 r. w Grójcu, gdzie spędził
lata dzieciństwa i młodości. Gimna-
zjum ukończył w Piotrkowie Trybu-
nalskim. W 1925 r. podjął studia na
Wydziale Architektury Politechniki
Warszawskiej, ale po czterech latach
zmienił plany i zajął się fotografią.
Poza tym, że sam robił zdjęcia, uczył
fotografii i był wielkim popularyzato-
rem tej dziedziny. W roku 1929 pod-
jął pracęwykładowcyMiejskichKur-
sówFototechnicznych.Wramach za-
jęć szkolnych wykładał historię sztu-
ki, podstawowe oraz szlachetne tech-
niki fotograficzne, przeprowadzał za-
jęcia praktyczne, uczył retuszu. Wy-
konywał również fotografie barwne,
łącząc technikę fotograficzną i pla-
styczną (podbarwianie farbami akwa-
relowymi). Skłaniał się jednak ku te-
zie Władysława Tatarkiewicza, że
klasyczna fotografia jest czarno-biała.
Cenionyprzeznajlepszych
Robił zdjęcia do katalogów, reklam,
folderów. Na początku lat 30. zaczął
współpracować z prestiżowymi ma-
gazynami: „Arkady” oraz „Architek-
tura i Budownictwo”. Obok Henryka
Poddębskiego stał się czołowym fo-
tografem Warszawy. Jego praca zo-
stała doceniona, czego przykładem
są nagrody: indywidualna wWielkim
Konkursie Fotograficznym „Pięk-
noWarszawy” (1937), a także grupo-
wa jako opiekuna grupy uczniów w
konkursie z okazji 500-lecia rzemio-
sła polskiego.Wroku 1938 został jed-
nym ze współzałożycieli Syndyka-
tu Fotoreporterów Rzeczypospolitej
Polskiej. Na potrzeby folderu rekla-
mowego Polskich Linii Lotniczych
„Lot” wykonał fotografię, na któ-
rej uwiecznił swojego kilkuletniego
wówczas synaAndrzeja na pokładzie
samolotu Lockheed L-10 „Elektra”.
Byłmiłośnikiemmuzyki, kolekcjone-
rem, znawcą grafiki i malarstwa, jed-
nak najbardziej kochał fotografię. W
odradzającymsię państwie fotografo-
wał gmachyministerstw, poczty, ban-
ki i szpitale, eleganckie mieszczań-
skie kamienice, a także nowe osie-
dla mieszkaniowe i awangardowe re-
alizacje skrajnych modernistów. Ol-
szewski dokumentował zabytki, me-
ble, elementy wyposażenia wnętrz, a
także dzieła sztuki - na zlecenie mu-
zeów oraz prywatnych kolekcjone-
rów. Używał kamer wielkoformato-
wych, świadomie dobierając do nich
oświetlenie i obiektywy – ostro ry-
sujące przy tworzeniu dokumenta-
cji oraz miększe przy fotografowaniu
pejzażu. Dokumentację fotograficzną
swojego dorobku zalecali mu czoło-
wi polscy architekci tamtego czasu,
jak Bohdan Pniewski, Romuald Gutt,
Maciej Nowicki, Rudolf Świerczyń-
ski czy Juliusz Żórawski, a także za-
przyjaźnieni z nim artyści, m.in.: Le-
onard Pękalski, Felicjan Kowarski,
Alfons Karny, Edward Kokoszko.
Działalnośćkonspiracyjna
W czasie okupacji Olszewski nadal
mieszkał i prowadził działalność fo-
tograficzną w Warszawie, wykony-
wał portrety i odbitki, kontynuował
pracę nauczyciela. W pracowni przy
ulicy Polnej 32 i zakładzie fotogra-
ficznym przy ulicy Mokotowskiej 73
zajmował się działalnością konspira-
cyjną, wytwarzając fałszywe doku-
menty. Przy ulicy Polnej, Olszewscy
ukrywali żydowskiego fotografa Be-
nedykta Jerzego Rotenberga-Dory-
sa (pod nazwiskiem Jerzy Roszczyk).
Syn artysty, mówiąc o ojcu, wspomi-
na: „Na początku okupacji niemiec-
kiej w naszym domu były organizo-
wane także tajne koncerty, na których
występowali czołowimuzycy, jak Jan
Ekier, Irena Dubiska, Jerzy Lefeld,
Wanda Wiłkomirska”. Po kapitula-
cji powstania warszawskiego, wraz
z rodziną został wywieziony z obo-
zu w Pruszkowie do Tarnowa, gdzie
był założycielem oraz przez dwa lata
pierwszym dyrektorem Państwowej
Szkoły Sztuk Zdobniczych i Przemy-
słu Artystycznego, a także prezesem
ZwiązkuArtystów Plastyków.
W 1946 r. powrócił do stolicy, gdzie
podjął ponownie pracę w Wydzia-
le Oświaty, Kultury i Sztuki Zarzą-
du Miejskiego Warszawy. Organizo-
Czesław Olszewski - fotograf i profesor
Wielu z nas kojarzy zapewne postać przedwojennego burmistrza
Grójca Juliusza Tadeusza Olszewskiego. Niewielu jednak wie, iż jego
bratem był słynny fotograf o imieniu Czesław.
wał spotkania okolicznościowe, wy-
stawy i koncerty.
Powojenny dorobek Olszewskiego
to: utrwalony fotografiami Tarnów,
ruiny i odbudowa Warszawy, Wy-
stawa Ziem Odzyskanych we Wro-
cławiu, fotografie do albumów Sztu-
ka „Sakralna w Polsce” i „Łazienki
Warszawskie” oraz prace nad spuści-
zną Stanisława Noakowskiego, które
znalazły obecnie miejsce wMuzeum
wNieszawie, OddzialeMuzeumZie-
mi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we
Włocławku oraz w Muzeum w Ło-
wiczu. Fotograf był również współ-
autorem scenariusza do filmu tury-
styczno-krajoznawczego „Zamość
renesansowy”, nakręconego wspól-
nie z architektem Janem Minorskim.
W roku 1957 opatentował przeźro-
cza plastyczne dające złudzenie trój-
wymiarowości. Czesław Olszewski
zmarł 11 października 1969 r. wWar-
szawie, pochowany został na Starych
Powązkach.
Obecnie jego fotografie – w formie
negatywów bądź fotogramów – znaj-
dują się w zbiorach warszawskich in-
stytucji kultury, m.in. Instytutu Sztu-
ki PolskiejAkademii Nauk, Muzeum
Narodowego, Biblioteki Narodowej,
Biblioteki PolitechnikiWarszawskiej,
Zamku Królewskiego.
Mistrzświatła,perfekcjonista
Jego prace to dokładnie przemyśla-
ne kadry. Za największe osiągnięcie
w dorobku z zakresu fotografii pej-
zażowej Olszewski uważał zdjęcie
cmentarza żydowskiego w Grójcu,
dziś już nieistniejącego, które poka-
zuje całą nostalgię przedwojennych
polskich miasteczek. Fotograf cze-
kał dwa dni na odpowiednie warun-
ki atmosferyczne i chmurę, która stała
się tłem dla samotnej sosny, rosnącej
na wspomnianej nekropolii. Zdjęcia
wnętrz nieistniejącego już dziś Mi-
nisterstwa SprawWewnętrznych sta-
nowią kwintesencję stylu lat 30. Lech
Grabowski w swojej pracy zaliczył
Olszewskiego do panteonu polskich
mistrzów kamery.
„Niewielu fotografujących w Polsce
potrafi mu dorównać w przywraca-
niu na płycie światłoczułej dawnego
świetnego wyglądu źle konserwowa-
nego lub z innych przyczyn ginącego
obrazu olejnego, wydobyć bogaty or-
nament z ciemniejszego tła lub zbla-
kłe już plamy światła. Malarska wie-
dza pozwala mu bezbłędnie określić
możliwości działania przy takich re-
konstrukcjach […] Twórczość Cze-
sława Olszewskiego nie mieściła się
nigdy w granicach panującej mody,
jej ciągle nowych kierunków. Zawsze
dominowały w niej problemy bardzo
specjalne, rzadko przez innych poru-
szane.”
AgnieszkaKazała
PERFEKCJA I ŚWIATŁO
Grójecki Ośrodek Kultury zaprasza na wystawę Czesława Olszew-
skiego (1894-1969):„Perfekcja i światło. Fotografie Czesława Ol-
szewskiego ze zbiorów rodzinnych.”Wernisaż już w lutymw Gale-
rii GOK-u.
Prace przechowywane w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk pier-
wotnie eksponowano w 1997 r. na wystawie pod tytułem„Architektura
i pejzaż polski na starych fotografiach Czesława Olszewskiego (1894-
1969)”w warszawskiej, Galerii„Stara Kordegarda” (Łazienki Królewskie).
W kolejnych latach wystawę można było oglądać wWarce (2005), Nie-
szawie (2007), Otwocku Starym (2011) i Skierniewicach (2015). W ostat-
nich latach fotografie Olszewskiego umieszczane są w ramach wielu wy-
staw zbiorowych, cieszą się zainteresowaniem instytucji kultury, a także
znajdują miejsce w prywatnych kolekcjach. Pierwszą prezentację twór-
czości Czesława Olszewskiego, noszącą tytuł:„DEKADA SWINGU. Archi-
tektura modernistyczna w Polsce lat trzydziestych XX wieku”, przygoto-
wała Marta Leśniakowska z Instytutu Sztuki PAN. Prace były eksponowa-
ne w Instytucie Sztuki, a następnie w Muzeum Architektury we Wrocła-
wiu.
Wystawa„Perfekcja i światło” obejmuje fotogramy z okresu trzech dekad
dorobku twórczego Olszewskiego. Zdjęcia powstałe w latach 20. i 30., w
czasach rozbudowy Warszawy, pokazują jej dziedzictwo architektonicz-
ne, wspaniały monumentalny styl (utracony podczas II wojny świato-
wej). Są niejako potwierdzeniem twórczości wybitnych architektów, któ-
rzy budowali tzw. warszawską szkołę architektury.
Na wystawie eksponowane są również pełne uroku pejzaże innych za-
kątków Polski, nie zabrakło również akcentów z rodzinnego Grójca.
Wśród fotografii z lat 30. zachowały się m.in.:„Wejście do kościoła para-
fialnego”,„Ks. Aleksander Bujalski”,„Cmentarz żydowski” i„Brama cmen-
tarza parafialnego” oraz znajdujący się w pobliżu„Pałac w Nowej Wsi”.
Dzięki uprzejmości prof. Andrzeja Olszewskiego, syna fotografa, prezen-
towane są także fotogramy kościoła p.w. św. Mikołaja w Grójcu.
Dziękuję serdecznie wszystkim zaangażowanym w przygotowanie ni-
niejszej wystawy, a w szczególności profesorowi Andrzejowi Kazimierzo-
wi Olszewskiemu za okazaną życzliwość i udostępnione fotografie, Se-
bastianowi Wichrowi z Galerii im. Sleńdzińskich w Białymstoku za wspar-
cie podczas przygotowań do wystawy oraz Ewie Furmańskiej z Instytutu
Sztuki Polskiej Akademii Nauk.
Kurator wystawy
Agnieszka Kazała
NASZE
WYSTAWY
Fotografia Czesława Olszewskiego przedstawiająca ul. Nowy Świat wWarszawie (zdj. sprzed 1939 roku)
"Na pierwszy znak" w Gocławiu
12 stycznia Grupa Teatralna TR odwiedziła Gocław, niewielką
miejscowość w okolicach Garwolina. Zagraliśmy dla lokalnej
społeczności wodewil "Na pierwszy znak".
"Na pierwszy znak" to spektakl muzyczny, który sięga złotego
okresu kabaretu polskiego, czyli lat 30 XX wieku. Wykonawcy
prezentują publiczności piosenki i skecze Qui Pro Quo, słynnego
teatrzyku działającego wWarszawie w latach 1919-1931.
Spektakl cieszył się ogromnym zainteresowaniemmieszkańców
- występ obserwowało ponad 200 osób.
Spektaklowi towarzyszyła zbiórka pieniędzy na rzecz 5-letniego
chorego chłopca, mieszkańca Gocławia. W sumie zebrano około
5000 zł.
Grupa Teatralna TR
Odbitka fotografii Czesław Olszewskiego ukazująca cmentarz żydowski w Grójcu.
